Obavezivanje dobrovoljnim i pohvaljenim djelima te napuštanje pokuđenih djela

Još jedna polazna tačka jeste obavezivanje dobrovoljnim namazima i pohvalnim radnjama. Dobrovoljni namazi i sunneti su toliko važni da pojedini islamski pravnici napuštanje svih sunneta smatraju zabranjenim zbog toga što je takav čin dokaz omalovažavanja propisa časnog Vjerozakona.

Nekoliko korisnih saznanja:

a) Obavezivanje i istrajnost u vršenju dobrovoljnih namaza i pohvalnih djela imaju tri važna učinka:

1. Brišu čovjekove grijehe, kao što je Uzvišeni Bog rekao:

وَأَقِمِ الصَّلَاةَ طَرَفَىِ النَّهَارِ وَزُلَفًا مِّنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَنَاتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئَاتِ

I obavljajte molitvu početkom i krajem dana, i u prvim časovima noći! Dobra djela zaista poništavaju loša… (Hud, 114)

U jednoj predaji se ističe da vjernikov namaz tokom noći uništava njegove dnevne grijehe.[2] U pojedinim predajama se naglašava da vitr-namaz iskorjenjuje grijehe.

2. Nadoknađuju manjkavosti i nedostatke nastale usljed nemara i propusta u izvršenju naređenih obaveza i dužnosti. Naprimjer, dobrovoljni namazi – naročito oni noćni – otklanjaju nedostatke dnevnih namaza, dok dobrovoljni post otklanja nedostatke ramazanskoga posta. Dobrovoljno udjeljivanje milostinje nadoknađuje manjkavosti u izvršenju materijalnih obaveza poput zekata i humsa (petine)… i postoji mogućnost da pohvalna djela utiču na sveukupno odstranjivanje nedostataka i manjkavosti svih vjerskih obaveza. Ukazat ćemo na nekoliko predaja koje se odnose na ovu temu:

Od Imama Bakira, mir neka je s njim, prenosi se da je rekao:

إِنَّمَا جُعِلَتِ النَّافِلَةُ لِیَتُمَّ بِهَا مَا یَفْسُدُ مِنَ الْفَریضَةِ

“Dobrovoljni namaz je ustanovljen kako bi njime bili nadopunjeni nedostaci obaveznog.”[3]

U drugoj predaji se navodi:

اِنَّ اللّهَ تَبارَكَ وَ تَعَالَی أَتَمَّ صَلوةَ الْفَریضَةَ بِصَلوةِ النَّافِلَةِ.

“Plemeniti i Uzvišeni Bog je obavezni namaz upotpunio dobrovoljnim.”[4]

Ebu Hamza Somali kaže da je Imam, mir neka je s njim, rekao:

“‘Niti jedan namaz ne prihvata se bez prisustva srca.’ Rekoh: ‘Život za te dat ću, onda smo svi uništeni?’ Reče: ‘Ne, jer Uzvišeni Bog takve ibadete upotpunjuje dobrovoljnim namazima.’”[5]

3. Dovodi do približavanja Bogu, kao što je rečeno u Kur'anu:

تَتَجَافَى جُنُوبُهُمْ عَنِ الْمَضَاجِعِ يَدْعُونَ رَبَّهُمْ خَوْفًا وَطَمَعًا وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنفِقُونَ ۝ فَلَا تَعْلَمُ نَفْسٌ مَّا أُخْفِىَ لَهُم مِّن قُرَّةِ أَعْيُنٍ جَزَاءً بِمَا كَانُوا يَعْمَلُونَ

Bokovi njihovi se postelja lišavaju i oni se Gospodaru svome iz straha i želje klanjaju, a dio onog što im Mi dajemo udjeljuju. I niko ne zna kakve ih, kao nagrada za ono što su činili, skrivene radosti čekaju. (Es-Sedžde, 16)

Također je u Kur'anu rečeno:

وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَّكَ عَسَى أَن يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَامًا مَّحْمُودًا

I probdij dio noći u obavljanju dobrovoljnog namaza; možda te Gospodar tvoj za hvale dostojan položaj izabere. (El-Isra, 79)

U hadis-kudsiju Uzvišeni kaže:

…وَ مَا تَقَرَّبَ إِلَيَّ عَبْدٌ بِشَیْءٍ أَحَبُّ إِلَيَّ مِمَّا افْتَرَضْتُ عَلَیْهِ وَ إِنَّهُ لَیَتَقَرَّبُ إِلَيَّ بِالنّافِلَةِ حَتَّی اُحِبَّهُ فَإذَا أَحْبَبْتُهُ کُنْتُ سَمْعَهُ الَّذي یَسْمَعُ بِهِ، وَ بَصَرَهُ الَّذي یُبْصِرُ بِهِ وَ لِسَانَهُ الَّذِي یَنْطِقُ بِهِ وَ یَدَهُ الَّتِي یَبْطِشُ بِها، إنْ دَعَانِي أجَبْتُهُ، وَ إنْ سَئَلَني أعْطَیْتُهُ…

“Nijedan rob Mi se neće približiti ničim Meni dražim od onoga što sam mu naredio, a dobrovoljnim namazom će Mi se, uistinu, toliko približiti da ću ga zavoljeti, a kad ga zavolim, postajem sluh njegov kojim čuje, vid njegov kojim vidi, jezik njegov kojim govori, i ruka njegova kojom grabi. Ako Me pozove, odazovem mu se, a ako od Mene zatraži, podarim mu.”[6]

U drugoj predaji se kaže:

صَلوةٌ النَّوافِلِ قُرْبانُ کُلِّ مُؤمِنِ…

“Dobrovoljni namaz je sredstvo približavanja Bogu svakog vjernika…”[7]

Prenosi se da je Božiji poslanik, s.a.v.a., rekao:

أشْرافُ أُمَّتي حَمَلَةُ الْقُرآنِ وَ أصْحابُ اللَّیْلِ.

“Najčasniji ljudi mog ummeta su nositelji Kur'ana (hafizi) i drugovi noći (oni koji noću molitvu obavljaju).”[8]

b) Pohvalna djela i dobrovoljni namazi su korisni i učinkoviti samo ako su neprekidni i trajni, kao što je istaknuto i u predajama:

“Svako dobro djelo koje započnete činite barem jednu cijelu godinu”,[9] zato što to djelo ima uticaj kada traje.

U drugoj predaji se kaže:

“Istrajnost u dobrom djelu izvor je dobrih učinaka, kao što su odbacivanje loših djela, suzdržavanje od posrtaja i grijeha, dosezanje čvrstog ubjeđenja, želja za izbavljenjem, pokornost Milostivom Bogu, pohvala logike i dokaza, udaljavanje od šejtanovih nagovaranja, prihvatanje pravde i govorenje istine. Sve su to učinci koje pametan čovjek dobiva posredstvom istrajnosti u činjenju dobrih djela.”[10]

U još jednoj predaji o važnosti postojanosti i istrajnosti u činjenju dobrih djela prenosi se da je Imam Bakir, mir neka je s njim, uvijek govorio:

“Kada sebe naviknem na neko dobro djelo, volim istrajati u njemu. Ukoliko ga ne mognem učiniti tokom noći, nadoknadim ga tokom dana, a ukoliko mi izmakne tokom dana, nadoknadim ga tokom noći. Uistinu je Bogu najdraže ono djelo koje traje.”[11]

c) Svrha “obavezivanja dobrovoljnim namazima i pohvalnim djelima” nije da čovjek učini sva pohvalna djela, pošto takvo šta niti je moguće niti je dozvoljeno, budući da ni mogućnosti to ne dozvoljavaju, a ni ostale obaveze i odgovornosti čovjeku ne ostavljaju toliko vremena. Zapravo, svrha toga je da čovjek, u granicama individualnih i kolektivnih mogućnosti, odabere djela koja će činiti te da se obaveže da će ih činiti.

d) U časnoj vjeri snažnije su naglašeni određeni ibadeti, pohvalna djela, služenja, milostinja i lijepi sunneti, a životopisi vjerskih velikana i čistih Imama, mir neka je s njima, pokazuju da su se oni obavezivali ovim običajima, kao što su učenje Kur'ana, noćne molitve, šaputanja s Bogom u tminama noći (u trenucima kada su svi u snu), obavljanje obaveznih namaza čim bi nastupilo njihovo vrijeme, klanjanje pedeset i jednog rekata u toku cijelog dana, od kojih su sedamnaest obavezni, a ostali dobrovoljni – posebno noćnog namaza, dva dobrovoljna rekata jutarnjeg namaza i dva dobrovoljna rekata nakon jacije[12] – zatim stalno bivanje pod abdestom, poštivanje propisa i sunneta te prisustvo srcem u ibadetima, izvršavanje pratećih sadržaja namaza, stalno učestvovanje u obavljanju džume namaza i namaza u džematu, zadržavanje na kunutu i sedždama namaza, tri dana posta u svakom mjesecu, obilaženje mezara bogougodnika i šehida – posebno časnog Poslanika, s.a.v.a., i čistih Imama, mir neka s njima – iskreno oplakivanje prilikom svečanog obilježavanja žalosti za predvodnikom šehida Husejnom, mir neka je s njim, traženje zagovora od njega i ostalih Čistih, mir neka je s njima, čuvanje rodbinskih veza i pomaganje rođacima i siromašnima, darivanje hrane, širenje pozdrava selama, naročito među onima koji vole Poslanikovu porodicu, mir neka je s njima, istrajnost u obavljanju i učenju pojedinih virdova i zikrova, kao što su la ilahe ilallah i estagfirullahi ve etubu ilejh, te salavati na Muhammeda, s.a.v.a., i njegovu čistu porodicu, mir neka je s njima, te tesbih hazreti Fatime[13], mir neka je s njom, poslije svakog namaza i prilikom polaska na počinak. Pojedini velikani su naglasili da je stotinu puta reći la ilahe ilallah i sedamdeset puta estigfirullah nakon obavljenog jutarnjeg namaza, pod uvjetom da se to čini s predanošću i prisutnošću srca, provjereno, pa koliko je moguće treba se toga držati. Isto tako je poželjno proučiti deset puta la ilahe ilallahu-l meliku-l hakku-l mubin i sedam puta la havle ve la kuvvete illa billahi-l‘alijji-l ‘azim nakon sabaha i akšama.

U predajama je preporučeno učenje posljednja četiri ajeta sure El-Hašr, počevši od ajeta: Lev enzelna haze-l-Kur'ane, svakog jutra, te je naglašeno da je posebno dobro i korisno da se ovi ajeti uče na sedždi zahvale. Ovo je bilo poglavlje o pohvalnim radnjama u kojima je istrajavanje isprobano i korisno.

---