Staza rječitosti: govor 113. O suzdržljivosti, strahu od Boga i važnosti stjecanja za svijet budući Poticanje ljudi na vrlinu
Hvala Bogu, Koji je učinio da hvalu prati blagodat, a blagodat zahvalnost. Zahvaljujemo Mu na blagodatima Njegovim, kao i na kušnjama Njegovim. Tražimo pomoć Njegovu protiv onih srca koja su spora da se pokore onome što im je zapovijeđeno, ali su hitra u onome što im je zabranjeno. Tražimo oprost Njegov za ono što obuhvaća znanje Njegovo i što je nabrojala Knjiga Njegova, znanje koje nije manjkavo i Poslanica koja ništa ne izostavlja. Vjerujemo u Njega vjerovanjem onog koji je vidio neznano i zaustavio se na obećanom – vjerovanjem čija čistota čuva od pripisivanja Bogu druga i čije uvjerenje otklanja sumnje.
Svjedočimo da nema boga osim Boga, Jednog, Koji nema druga, i da je Muhammed rob Njegov i Poslanik Njegov – Allah blagoslovio i njega i potomke njegove! Ova dva svjedočenja uzdižu govor i visoko uznose djelo. Tasovi na koje će biti postavljeni neće biti lahki, dok tasovi s kojih se uklanjaju neće biti teški.
O robovi Božiji, oporučujem vam da istinski budete svjesni Boga. To je opskrba i s njom je utočište. Opskrba će vas otpraviti, a utočište je izbavljujuće. Tome je pozivao pozivatelj najbolji i to je dobro razumio onaj koji najdublje razumijeva. Tako je to pozivatelj obznanio, a razumni razumio i usvojio.
O robovi Božiji, doista je svijest o Bogu sačuvala zaljubljenike u Boga od zabrana Njegovih i naložila srcima njihovim strah od Njega, tako da noći svoje provode u bdijenju, a dane vrele u žeđi. Tako su postigli okrjepu kroz tegobu, a obilno napajanje kroz žeđ. Smatrali su da je smrt blizu i zato su hitjeli djelovanju. Nisu se zavaravali nadama lažnim i zato su držali smrt na oku.
A svijet ovaj je, dakle, kuća propasti, nevolja, promjena i pouka!
Što se tiče propasti, vrijeme je nateglo luk svoj i strijela njegova ne promašuje, rana njegova ne zacjeljuje. Ono pogađa živog smrću, zdravog bolešću i sigurnog nedaćom. Ono je izjelica koji se ne zasićuje i pijač čija se žeđ ne gasi.
Što se tiče nevolja, čovjek sabire ono što neće jesti i gradi ono u čemu neće stanovati. Onda odlazi Bogu Uzvišenom bez nošenja imetka ili prenošenja zgrade.
Što se tiče promjena njegovih, vidiš zavist prema onome kojem je milost iskazana i samilost prema onome koji je zavidio. To je zato što je blagodat otišla, a nesreća pristigla.
Što se tiče pouka njegovih, čovjek dospije blizu želja svojih pa ga nastup smrti rastavi od njih; a onda niti je želja dosegnuta, niti žuđenik pošteđen.
Slava Bogu! Kako su varava zadovoljstva njegova. Kako njegovo gašenje žeđi žeđ potiče!? I kako je sjenka njegova osunčana!? Ono što se primiče ne može se odvratiti, a ono što je prošlo ne može se vratiti. Slava Bogu! Kako li je blizak živi mrtvom, budući da će ga uskoro susresti?! I kako li je dalek mrtvi od živog, budući da je otišao od njega.
Doista, ništa nije gore od zla, osim kazne njegove, a ništa nije bolje od dobra, osim nagrade njegove. Na svijetu ovom, sve što je osluhnulo bolje je od onog što je viđeno, dok je sve od svijeta budućeg što će biti viđeno bolje od onoga što je čuto. Zato bi trebalo da se zadovoljavate radije slušanjem nego gledanjem i vijestima o onome što je izvan dosega spoznaje vaše. Trebalo bi znati da je ono što je malo na svijetu ovom, ali veliko na budućem, bolje od onoga što je golemo na svijetu ovom, ali sićušno na budućem. Koliko puta je malo korisno, a golemo štetno?!
Zacijelo, ono što vam je naređeno da činite opsežnije je od onoga što vam je zabranjeno, a ono što vam je dopušteno više je od onog što vam je zabranjeno. Zato, ostavite ono što je manje radi onoga što je veće i ono što je ograničeno radi onoga što je prostrano. Allah jamči za uzdržavanje vaše i naređuje vam da radite. Zato, poduzimanje onoga što vam je zajamčeno ne bi trebalo imati prvenstvo nad onim čije vam je izvršenje naloženo.
Ali, Boga mi, sasvim sigurno, stanje je takvo da se sumnja ispriječila i da se uvjerenje čvrsto razdrmalo, pa izgleda kao da vam je obavezno ono što vam je zajamčeno, a da je otklonjeno od vas ono što vam je obaveznim učinjeno. Zato, žurite djelima i plašite se nenadnosti smrti, budući da se ne može nadati povratku vremena životnog, kao što se može nadati povratku opskrbe. Što god je od opskrbe propušteno danas može biti očekivano sjutra s uvećanjem. Ali što god je proteklo od života nema nade da će se vratiti danas. Nada je uz ono što dolazi, a razočarenje je u onom što je minulo. Zato, budite svjesni Boga sa svjesnošću svom koja se duguje Njemu, i ne dopustite smrti da vas zatekne, jer ste se predali Njemu.
Preveli: Rusmir Mahmutćehajić i Mehmedalija Hadžić
وَ مِنْ خُطبَةٍ لهُعليه السلام و فيها مواعظ للناس
اَلْحَمْدُ لِلَّهِ الوَاصِلِ الْحَمْدَ بِالنِّعَمِ وَ النِّعَمَ بِالشُّكْرِ. نَحْمَدُهُ عَلَى آلاَئِهِ، كَمَا نَحْمَدُهُ عَلَى بَلائِهِ. وَ نَسْتَعِينُهُ عَلَى هذِهِ النُّفوسِ الْبِطَاءِ عَمَّا أُمِرَتْ بِهِ، السِّرَاعِ إِلَى مَا نُهِيَتْ عَنْهُ. وَ نَسْتَغْفِرُهُ مِمَّا أَحَاطَ بِهِ عِلْمُهُ، وَ أَحْصَاهُ كِتَابُهُ: عِلْمٌ غَيْرُ قَاصِرٍ، وَ كِتَابٌ غَيْرُ مُغَادِرٍ، وَ نُؤْمِنُ بِهِ إِيمانَ مَنْ عَايَنَ الْغُيُوبَ وَ وَقَفَ عَلَى الْمَوْعُودِ، إِيمَاناً نَفَى إِخْلاصُهُ الشِّرْكَ، وَ يَقِينُهُ الشَّكَّ. وَ نَشْهَدُ أَنْ لاَ إِلهَ إِلاَّ اللَّهُ وَحْدَهُ لاَ شَرِيكَ لَهُ، وَ أَنَّ مُحَمَّداًصلى الله عليه وآله وسلم عَبْدُهُ وَ رَسُولُهُ، شَهَادَتَيْنِ تُصْعِدَانِ الْقَوْلَ وَ تَرْفَعَانِ الْعَمَلَ. لاَ يَخِفُّ مِيزَانٌ تُوضَعَانِ فِيهِ، وَ لاَ يَثْقُلُ مِيزَانٌ تُرْفَعَانِ عَنْهُ.
أُوصِيكُمْ عِبَادَ اللَّهِ بِتَقْوَى اللَّهِ الَّتي هِيَ الزَّادُ وَ بِهَا الْمَعَاذُ: زَادٌ مُبْلِغٌ، وَ مَعَاذٌ مُنْجِحٌ. دَعَا إِلَيْهَا أَسْمَعُ دَاعٍ، وَ وَعَاهَا خَيْرُ وَاعٍ. فَأَسْمَعَ دَاعِيهَا وَ فَازَ وَاعِيهَا.
عِبَادَ اللَّهِ، إِنَّ تَقْوَى اللَّهِ حَمَتْ أَوْلِيَاءَ اللَّهِ مَحَارِمَهُ. وَ أَلْزَمَتْ قُلُوبَهُمْ مَخَافَتَهُ، حَتَّى أَسْهَرَتْ لَيَالِيَهُمْ، وَ أَظْمَأَتْ هَوَاجِرَهُمْ. فَأَخَذُوا الرَّاحَةَ بِالنَّصَبِ، وَ الرِّيَّ بِالظَّمَإِ. وَ اسْتَقْرَبُوا الْأَجَلَ فَبَادَرُوا الْعَمَلَ، وَ كَذَّبُوا الْأَمَلَ فَلاحَظُوا الْأَجَلَ. ثُمَّ إِنَّ الدُّنْيَا دَارُ فَنَاءٍ وَ عَنَاءٍ، وَ غِيَرٍ وَ عِبَرٍ؛ فَمِنَ الْفَنَاءِ أَنَّ الدَّهْرَ مُوتِرٌ قَوْسَهُ، لاَ تُخْطِيءُ سِهَامُهُ، وَ لاَ تُؤْسَى جِرَاحُهُ. يَرْمِي الْحَيَّ بِالْمَوْتِ وَ الصَّحِيحَ بِالسَّقْمِ، وَ النَّاجِيَ بِالْعَطَبِ. آكِلٌ لاَ يَشْبَعُ، وَ شَارِبٌ لاَ يَنْقَعُ. وَ مِنَ الْعَنَاءِ أَنَّ الْمَرْءَ يَجْمَعُ مَا لاَ يَأْكُلُ وَ يَبْنِي مَالا يَسْكُنُ. ثُمَّ يَخْرُجُ إِلَى اللَّهِ تَعَالَى لاَ مَالاً حَمَلَ، وَ لاَ بِنَاءً نَقَلَ. وَ مِنْ غِيَرِهَا أَنَّكَ تَرَى الْمَرْحُومَ مَغْبُوطاً، وَ الْمَغْبُوطَ مَرْحُوماً؛ لَيْسَ ذلِكَ إِلاَّ نَعِيماً زَلَّ، وَ بُؤْساً نَزَلَ. وَ مِنْ عِبَرِهَا أَنَّ الْمَرْءَ يُشْرِفُ عَلَى أَمَلِهِ فَيَقْتَطِعُهُ حُضُورُ أَجَلِهِ. فَلاَ أَمَلٌ يُدْرَكُ وَ لاَ مُؤَمَّلٌ يُتْرَكُ، فَسُبْحَانَ اللَّهِ مَا أَعَزَّ سُرُورَهَا وَ أَظْمَأَ رِيَّها وَ أَضْحَى فَيْئَهَا، لاَ جَاءٍ يُرَدُّ، وَ لاَ مَاضٍ يَرْتَدُّ. فَسُبْحَانَ اللَّهِ، مَا أَقْرَبَ الْحَيَّ مِنَ الْمَيِّتِ لِلَحَاقِهِ بِهِ، وَ أَبْعَدَ الْمَيِّتَ مِنَ الْحَيِّ لاِنْقِطَاعِهِ عَنْهُ!
إِنَّهُ لَيْسَ شَيْءٌ بِشَرٍّ مِنَ الشَّرِّ إِلاَّ عِقَابُهُ، وَ لَيْسَ شَيٌٍ بِخَيْرٍ مِنَ الْخَيْرِ إِلاَّ ثَوَابُهُ. وَ كُلُّ شَيْءٍ مِنَ الدُّنْيا سَمَاعُهُ أَعْظَمُ مِنْ عِيَانِهِ. وَ كُلُّ شَيءٍ مِنَ الْآخِرَةِ عِيَانُهُ أَعْظَمُ مِنْ سَمَاعِهِ. فَلْيَكْفِكُمْ مِنَ الْعِيَانِ السَّمَاعُ، وَ مِنَ الْغَيْبِ الْخَبَرُ. وَ اعْلَمُوا أَنَّ مَا نَقَصَ مِنَ الدُّنْيَا وَ زَادَ فِيِ الآخِرَةِ خَيْرٌ مِمَّا نَقَصَ مِنَ الآخِرَةِ وَ زَادَ في الدُّنْيَا. فَكَمْ مِنْ مَنْقُوصٍ رَابِحٍ وَ مَزِيدٍ خَاسِرٍ! إِنَّ الَّذِي أُمِرْتُمْ بِهِ أَوْسَعُ مِنَ الَّذِي نُهِيْتُمْ عَنْهُ وَ مَا أُحِلَّ لَكُمْ أَكْثَرُ مِمَّا حُرِّمَ عَلَيْكُمْ. فَذَرُوا مَا قَلَّ لِمَا كَثُرَ، وَ مَا ضَاقَ لِمَا اتَّسَعَ. قَدْ تَكَفَّلَ لَكُمْ بِالرِّزْقِ وَ أُمِرْتُمْ بِالْعَمَلِ فَلا يَكُونَنَّ الْمَضْمُونُ لَكُمْ طَلَبُهُ أَوْلَى بِكُمْ مِنَ الْمَفْرُوضِ عَلَيْكُمْ عَمَلُهُ، مَعَ أَنَّهُ وَ اللَّهِ لَقَدِ اعْتَرَضَ الشَّكُّ وَ دَخِلَ الْيَقِينُ، حَتَّى كَأَنَّ الَّذِي ضُمِنَ لَكُمْ قَدْ فُرِضَ عَلَيْكُمْ، وَ كَأَنَّ الَّذِي قَدْ فُرِضَ عَلَيْكُمْ قَدْ وُضِعَ عَنْكُمْ. فَبَادِرُوا الْعَمَلَ، وَ خَافُوا بَغْتَةَ الْأَجَلِ، فَإِنَّهُ لاَ يُرْجَى مِنْ رَجْعَةِ الْعُمُرِ مَا يُرْجَى مِنْ رَجْعَةِ الرِّزْقِ. مَا فَاتَ الْيَوْمَ مِنَ الرِّزْقِ رُجِيَ غَداً زِيَادَتُهُ. وَ مَا فَاتَ أَمْسِ مِنَ الْعُمُرِ لَمْ يُرْجَ اليَوْمَ رَجْعَتُهُ. الرَّجَاءُ مَعَ الْجَائي، وَ الْيَأْسُ مَعَ الْمَاضِي. فَاتَّقُوا اللَّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ، وَ لاَ تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَ أَنْتُمْ مُسْلِمُونَ.
