Oprost i prelaženje preko tuđih pogrešaka u Kur'anu

Oprost i prelaženje preko tuđih pogrešaka još je jedna od plemenitih vrlina odgoja i pravila druženja. Jer, u društvenom životu nema mnogo onih koji nisu oštećeni po pitanju nekog prava i da im neko nije povrijedio njihovu čast. Neprekinuti tok društvenog života zasniva se na oprostu i prelaženju preko tuđih pogrešaka, jer kada bi svi ljudi bili strogi u traženju pune naknade svojih prava i ne bi prelazili ni preko najmanjih pogrešaka drugih, život bi postao veoma gorak i nestao bi duh iskrenosti i povjerenja, a uzajamno pomaganje i saradnja među njima ukazali bi se kao neostvarivi.

 

Oprost u Kur'anu

U brojnim primjerima u Kur'anu Časnom naređeno je da ljudi izaberu oprost kao pohvaljeni način te da, ako vide grijeh i posrnuće kod brata svoga u vjeri, pređu preko njegovih pogrešaka. Kur'an na jednom mjestu kaže:

خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ

 A ti se prihvati praštanja, zahtijevaj da se dobro čini i od neznalica se okreni![1]

 

Praštanje je jedna od osobina bogobojaznih

Tako se u sljedećem ajetu praštanje i prelaženje preko tuđih grijeha smatra osobinom bogobojaznih:

الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِى السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ

Onima koji dijele i kada su u obilju i kada su u oskudici, koji srdžbu savlađuju i koji ljudima opraštaju. A Bog zaista voli dobročinitelje.[2]

I također se kaže:

…. وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللهُ لَكُمْ وَ اللهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ

Neka im oproste i ne zamjere! Zar vam ne bi bilo drago da i vama Bog oprosti? A Bog prašta i samilostan je.[3]

وَ إِن تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ

A ako preko toga pređete i opravdanje prihvatite i oprostite, pa – i Bog prašta i samilostan je.[4]

 

Odgojna tačka

Ovdje nije naodmet istaknuti jednu odgojnu tačku, a to je zajedništvo opraštanja i prihvatanja opravdanja u navedenim i drugim sličnim ajetima, iako je moguće da korištenje sinonima bude u cilju naglašavanja. Ragib Isfahani kaže: “Iako su ‘afv (عفو)i safh (صفح) istog značenja i oba termina govore o prelaženju preko grijeha drugih, ipak treba znati da je riječ safh jača u pojašnjenju ovog značenja. Jer, riječ safh pored značenja prelaženja preko tuđih grijeha u sebi sadrži i značenja “ne okrenuti se, izbjegavati i zanemariti nečiji grijeh.” Grješniku se može oprostiti nakon što bude osuđen na kaznu, ali safh znači okrenuti pogled na drugu stranu i ne obraćati pažnju na nečiji grijeh, pa ako grješnik traži oprost s njim se tako ophoditi kao da ustvari grijeh uopće nije od strane njega ni prouzročen.‘Afv je u značenju prekrivanja, ali safh znači okrenuti pogled na drugu stranu, ne obraćati pažnju. U značenju riječi ‘afv sa pretpostavkom počinjenog grijeha, na njega se stavlja zastor i prelazi se preko njega, ali kod riječi safh grijeh se u potpunosti zanemaruje.

Kur'an Časni kaže o oprostu:

وَ جَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ

A kazna za nepravdu je uzvratiti istom mjerom. A onome koji oprosti i izmiri se njegova nagrada je kod Boga; On, uistinu, ne voli nasilnike.[5]

Ovdje se s pretpostavkom počinjenog grijeha i zaslužene kazne kaže: “A onome koji oprosti (‘afv) i izmiri se njegova nagrada je kod Boga. On, uistinu ne voli nasilnike.”

 Ali, u vezi termina safh se kaže:

فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلَامٌ

A ti im oprosti i reci: Mir![6]

Znači, sa njima se ophodi pomirljivo i lijepo.

Također se kaže:

فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ

…Pa ti oprosti lijepim oprostom.[7]

Drugim riječima: Ne kori mnogobošce zbog neznanja njihovog i nipošto im ne uzimaj za zlo grijehe i uznemiravanja njihova!

Ragib kaže: الصّفح ترك التّثريب

Safh znači proći se prekoravanja i iznošenja grješnikovog grijeha.

Kao što je Jusuf, a.s., rekao svome bratu:

 

لَا تَثْرَيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللهُ لَكُمْ

…Ja vas sad neću koriti – Bog će vam oprostiti…[8]

Jusuf sebi nije dao za pravo da to oprosti nego im u oprost Božiji ulijeva nadu.[9]

Imam Riza, mir neka je s njim, u vezi plemenitog ajeta Pa ti oprosti lijepim oprostom kaže:

اَلْعَفْوُ مِنْ غَيْرِ عِتابٍ

“Safh je opraštanje bez prekoravanja.”[10]

Ukratko, stepen safh veći je od stepena ‘afvi prema kazivanju logičara, između safhi ‘afv postoji subordinirajući odnos u tom smislu da je svaki safhistovremeno i ‘afv, ali svaki ‘afvnije i safh.