Poštivanje ljudskog dostojanstva, čuvanje časti i ugleda drugih također je jedna od osobina čovjeka odgojenog u lijepom moralu i jedno je od pravila druženja. Drugim riječima, čovjek ne treba ulaziti u privatni prostor drugih bez njihovog odobravanja i dopuštenja.
Uzgred, potrebno je znati da se ovdje ne radi o samo jednom pravnom i fikhskom pitanju, tj. da li je ili nije zabranjeno ulaziti u tuđi posjed te raspolagati tuđom imovinom bez odobrenja vlasnika, nego je ovdje riječ o jednom moralnom, ljudskom i društvenom pitanju koje prelazi granice građanskog prava i tiče se ugleda, časti i slobode čovjeka, koji treba biti siguran od napada i treba znati da je nepridržavanje ove moralne odredbe umnogome veći grijeh nego nepridržavanje njenog fikhskog i pravnog vida.
Jedan od primjera za izrečeno je poštivanje nepovredivosti čovjekovog doma. Ovo ograničenje se uvažava, ne samo uzimajući u obzir pitanje vlasništva nego i s obzirom na čuvanje duhovnog dostojanstva čovjeka i uzvišenosti njegove ličnosti. Nepoštivanje svetosti ovog zaštićenog prostora ubraja se u nasrtaje na granice samoga čovjeka, a ne povređivanje njegovih imovinskih prava koja mu pripadaju. Znači, ovdje je riječ o poštivanju samog čovjeka, a ne njegove imovine.
U suri Nur više ajeta kazuje o čuvanju čovjekovog duhovnog dostojanstva i ugleda. U vezi s tim postoje zanimljive naredbe, od kojih ćemo neke navesti.
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَدْخُلُوا بُيُوتًا غَيْرَ بُيُوتِكُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلَى أَهْلِهَا ذَلِكُمْ خَيْرٌ لَّكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ فَإِن لَّمْ تَجِدُوا فِيهَا أَحَدًا فَلَا تَدْخُلُوهَا حَتَّى يُؤْذَنَ لَكُمْ وَ إِن قِيلَ لَكُمُ ارْجِعُوا فَارْجِعُوا هُوَ أَزْكَى لَكُمْ وَ اللهُ بِمَا تَعْمَلُونَ عَلِيمٌ
O vjernici! Ne ulazite u kuće koje nisu vaše dok se ne najavite i dok ukućane njihove ne pozdravite. To vam je bolje, da biste se opomenuli! Pa ako u njima nikoga ne nađete, nemojte, sve dok vam se ne dozvoli, u njih da ulazite! A ako vam se kaže: “Vratite se!” – vi se vratite, to vam je čednije. Bog sve zna šta činite.[1]
U ovim ajetima Uzvišeni Bog je objasnio jedan dio pravila druženja kojih se treba pridržavati u društvu, jer često nepridržavanje ovih društvenih pravila nanosi štetu očuvanju općeg morala te postaje uzrokom toga da mnogi postanu radoznali u vezi privatnog života drugih a to je suprotno islamskoj etici. Jer sveta vjera islam poklanja toliko pažnje ovoj vrsti pitanja da zahtjeva da ako neko želi da pokuca na vrata druge osobe treba stati sa strane[2] i onda pokucati na vrata.
Plemeniti Poslanik, s.a.v.a., je svom drugu Ebu Sa‘idu kada je ovaj tražio od njega dozvolu da uđe i stajao je nasuprot vrata Poslanikove kuće rekao:
لا تَسْتَأذِنْ وَ أنْتَ مُسْتَقْبِلُ الْبابَ
“Nemoj tražiti dopuštenje da uđeš dok stojiš nasuprot vrata.”[3]
Također se prenosi:
انه عليه الصلاة و السّلام كان اذا اتی باب قوم لم يستقبل الباب من تلقاء وجهه ولكن من رکنه الايمن او الايسر فيقول السّلام عليكم و ذلك لان الدور لم يكن عليها حينئِذٍ ستور
Kada bi on (Božiji Poslanik, s.a.v.a.,) dolazio na vrata nečije kuće, ne bi stajao naspram vrata nego s njihove lijeve ili desne strane i tek tada bi govorio: “Es-selamu alejkum.” To stoga što tada kuće nisu imale zavjese.[4]
Islam toliko ovom pitanju pridaje važnost da čak propisuje da ako neko želi ući u kuću svoga oca, majke ili djeteta također treba tražiti dopuštenje pa tek onda ući u kuću. U vezi s tim obratite pažnju na sljedeću predaju:
إنَّ رَجُلاً قالَ لِلنَّبِِيِّ صَلّي اللهُ عَلَيْهِ وَ اَلِهِ وَ سَلَّمَ: اَسْتأذِنُ عَلَی أمّي؟ فَقالَ: نَعَمْ! قالَ إنَّها لَيْسَ لَها خادِمٌ غَيْری اَفَأسْتَأذِنٌ عَلَيْها كُلَّما دَخَلْتُ؟ قالَ: اَتُحِبُّ اَنْ تَراها عُرْيانَةً؟ قَالَ الرَّجُلُ: لا! قالَ: فَاسَتأذِنْ عَلَيْها
Jedan čovjek je pitao Poslanika Božijeg, s.a.v.a.: “Da li trebam tražiti dopuštenje kada hoću ući u kuću svoje majke?” Odgovorio je: “Da.” Čovjek je rekao: “Moja majka nema nikoga da joj bude na usluzi, osim mene, da li trebam tražiti dopuštenje od nje svaki put?” Poslanik je pitao: “Zar bi volio da majku vidiš golu?” Čovjek je odgovorio: “Ne.” Poslanik je onda rekao: “Pa onda najprije zatraži dopuštenje.”[5]
U jednoj predaji se prenosi da kada bi Božiji Poslanik, s.a.v.a., htio ući kod svoje kćerke Fatime Zehre, mir neka je s njom, prvo bi tražio dopuštenje, a onda bi ulazio u kuću. Džabir ibn Abdullah Ensari kaže:
خَرَجَ رَسُولُ اللهِ صَلَّی اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ يُرِيدُ فَاطِمَةَ عَلَيْهَا السَّلامُ وَ أَنَا مَعَهُّ فَلَمَّا انْتَهَيْتُ إِلَى الْبَابِ وَضَعَ يَدَهُ فَدَفَعَهُ ثُمَّ قَالَ السَّلامُ عَلَيْكُمْ فَقَالَتْ فَاطِمَةُ عَلَيْها السَّلامُ يَا رَسُولَ اللهِ قَالَ ءَأدْخُلُ؟ قَالَتْ ادْخُلْ يَا رَسُولَ اللهِ….
“Božiji Poslanik, s.a.v.a., izašao je iz kuće da bi posjetio Fatimu, mir neka je s njom. Ja sam također bio s njim. Pa kada sam došao pred vrata, on je stavio ruku na njih, malo ih odškrinuo i rekao: ‘Selam alejkum!’ Fatima je odgovorila: ‘Selam tebi, Božiji Poslaniče.’ Potom je upitao: ‘Mogu li ući?’ Odgovorila je: ‘Uđi, Poslaniče Božiji.’”[6]
Ono o čemu govorimo uči nas koliko se i sami plemeniti Poslanik, s.a.v.a., koji je bio uzor i primjer, pridržavao ovih pravila. Mi, sljedbenici njegovi, trebamo ga uzeti za uzor i ne smijemo zanemariti primjenu ovih suptilnih i osjetljivih potankosti. Zato, ko god želi da uđe u nečiju kuću ili da zalazi u područje privatnosti drugih ljudi treba za to tražiti dopuštenje.
Moralne obaveze djece
U Kur'anu Časnom je objašnjeno da djeca koja žive zajedno s ocem i majkom u jednoj kući ne trebaju bez dozvole ulaziti u prostorije gdje se otac i majka odmaraju. Ovo samo pokazuje kolika je važnost moralne sastavnice ovog pitanja sa stanovišta islama. Jer, s obzirom na činjenicu da u Kur'anu Časnom nisu česti ajeti u kojima su predočene pojedinosti, važnost ovog sadržaja – uloga oca i majke, pitanje braka, te istrajavanje na ćudorednom odgoju djece – ishodila je objavljivanje posebnog ajeta:
يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمَانُكُمْ وَ الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنكُمْ ثَلَاثَ مَرَّاتٍ مِن قَبْلِ صَلَاةِ الْفَجْرِ وَ حِينَ تَضَعُونَ ثِيَابَكُم مِّنَ الظَّهِيرَةِ وَ مِن بَعْدِ صَلَاةِ الْعِشَاءِ ثَلَاثُ عَوْرَاتٍ لَّكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَ لَا عَلَيْهِمْ جُنَاحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُم بَعْضُكُمْ عَلَى بَعْضٍ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللهُ لَكُمُ الْآيَاتِ وَ اللهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ وَ إِذَا بَلَغَ الْأَطْفَالُ مِنكُمُ الْحُلُمَ فَلْيَسْتَأْذِنُوا كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِينَ مِن قَبْلِهِمْ كَذَلِكَ يُبَيِّنُ اللهُ لَكُمْ آيَاتِهِ وَ اللهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ
O vjernici, neka od vas u tri slučaja zatraže dopuštenje da uđu kod vas oni koji su u posjedu vašem i koji još nisu spolno zreli: prije jutarnje molitve i kad u podne odložite odjeću svoju, i poslije obavljanja noćne molitve. To su tri doba kada niste obučeni, a u drugo doba nije ni vama ni njima grijeh, ta vi jedni kod drugih morate ulaziti. Tako vam Bog objašnjava propise! A Bog sve zna i mudar je. A kada djeca vaša dostignu spolnu zrelost, neka onda uvijek traže dopuštenje za ulazak, kao što su tražili dopuštenje oni stariji od njih; tako vam Bog objašnjava propise Svoje! A Bog sve zna i mudar je. (En-Nur, 58–59)
Ukratko, pridržavati se ovih pravila znak je lijepog odgoja i važno je da očevi i majke također poduče svoju djecu o ovoj vrsti pitanja i da ne zanemaruju ove suptilne i osjetljive stvari. Naime, često se desi da zanemarivanje ovih važnih pitanja, pored kojih mnogi prolaze ne obraćajući pažnju, promijeni u budućnosti životni razvoj djece, koja postanu žrtva moralnih zastranjenja i psihičkih poremećaja koji razarajuće djeluju na ličnost.
[1] En-Nur, 27–28. Sura Nur započinje navođenjem kazne za blud, kamenovanja, međusobnog proklinjanja, zabrane širenja glasina o muslimanima, potom govori o obaveznosti hidžaba, zabrani strasnog gledanja u onoga u koga nije dozvoljeno tako gledati, zabrani zalaženja u privatni život ljudi, zabrani prisiljavanja robinja na blud i razvrat, pravilima ulaska i izlaska djece u prostorije roditelja, a završava naredbama koje se odnose na poštivanje položaja poslanstva i ugleda vodstva. Iako je sve ovo obuhvaćeno pravnim propisima i fikhskim odredbama, ipak svrha te glavni i osnovni uzrok rasprave uzvišeniji je od pitanja građanskog i imovinskog prava, tj. odnosi se na čuvanje čovjekove časti.
[2] U skladu sa pravilima islamske etike, kada kucamo na nečija vrata trebamo stajati tako da prilikom otvaranja vrata ne vidimo unutrašnjost kuće. (Prim. prev.)
[3] Tefsir Fahr Razi, sv. 23, str. 198.
[4] Isto.
[5] Tefsir Medžme‘u-l-bejan, izdanje Sajida, sv. 4, str. 135; Tefsir Safi, izdanje Islamije, sv. 2, str. 164; Tefsiru-l-mizan, sv. 15, str. 124.
[6] Tefsiru Nuri-l-sekalejn, sv. 3, str. 587. Predaja je opširna, a ovdje je naveden dio koji se odnosi na razmatranu temu.
