Zuhd ima učinke i znakove koje su arifi i velikani duhovnog putovanja, svaki prema zahtjevima svoga ukusa, određivali tim učincima, ali je bolje da se i ovaj put obratimo riječima Časnog Poslanika, s.a.v.a., i Čistih Imama, mir neka je s njima. Jer, poslije Kur'ana, najbolji i najljepši govor i najizražajnije objašnjenje jesu govori Božijeg Poslanika, s.a.v.a., i Zapovjednika vjernih, Alija, prvaka zahida, mir neka je s njim.
Časni Poslanik, s.a.v.a., rekao je:
مَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا أدْخَلَ اللهُ الْحِكْمَةَ فِي قَلْبِهِ وَ أَنْطَقَ بِهِ لِسَانَهُ وَ عَرَّفَهُ داءَ الدُّنْيَا وَ دَوَائَهَا وَ أَخْرَجَهُ مِنها سَالِمًا إِلَى دَارِ السَّلامِ
“Ko god se suzdrži od Ovog svijeta Bog će u srce njegovo mudrost umetnuti, i jezik će mu njome pokrenuti, i upoznat će ga s bolešću Svijeta ovog i lijek za njega i izvest će ga iz njega zdravog u Kuću Mira.”[1]
U ovom govoru zuhd je pomiješan s mudrošću, znanjem i zdravljem srca i predstavljen je tim učincima.
U drugoj predaji prenosi se od Poslanika, s.a.v.a.:
مَنِ اشْتَاقَ إِلَى الْجَنَّةِ سَارَعَ فِي الْخَيْرَاتِ وَ مَنْ خَافَ مِنَ النَّارِ لَهَی عَنِ الشَّهَوَاتِ وَ مَنْ تَرَقَّبَ الْمَوْتَ تَرَكَ اللَّذَّاتِ وَ مَنْ زَهِدَ فِي الدُّنْيَا هَانَتْ عَلَيْهِ الْمُصِيبَاتُ
“Onaj koji čezne za Džennetom neka požuri u činjenju dobra, onaj koji se plaši Vatre neka se uzdrži od strasti, onaj koji smrt očekuje neka se ostavi uživanja i onaj koji se uzdrži od Ovoga svijeta, tegobe će mu biti olakšane.”[2]
Prenosi se da je zapovjednik pravovjernih Ali, mir neka je s njim, rekao:
ِ أَيُّهَا النَّاسُ الزَّهَادَةُ قِصَرُ الْأَمَلِ وَ الشُّكْرُ عِنْدَ النِّعَمِ وَ الْتَّوَرُّعُ عِنْدَ الْمَحَارِمِ فَإِنْ عَزَبَ ذَلِكَ عَنْكُمْ فَلَا يَغْلِبُ الْحَرَامُ صَبْرَكُمْ وَ لَا تَنْسَوْا عِنْدَ النِّعَمِ شُكْرَكُمْ فَقَدْ أَعْذَرَ اللهُ إِلَيْكُمْ بِحُجَجٍ مُسْفِرَةٍ ظَاهِرَةٍ وَ كُتُبٍ بَارِزَةِ الْعُذْرِ وَاضِحَةٍ
“O ljudi! Zaista, umjerenost znači skraćivanje nadanja, zahvaljivanje na blagodatima i uzdržavanje od zabranjenog. Ako je to daleko od vas, onda neka ono što je zabranjeno ne nadvlada strpljivost vašu. I ne zaboravite da budete zahvalni na blagodatima. Bog je od vas otklonio ispriku preko jasnih dokaza blistajućih i otvorenih poslanica sjajnih.”[3]
Također je rekao:
إِنَّ الزَّاهِدِينَ فِي الدُّنْيَا تَبْكِي قُلُوبُهُمْ وَ إِنْ ضَحِكُوا وَ يَشْتَدُّ حُزْنُهُمْ وَ إِنْ فَرِحُوا وَ يَكْثُرُ مَقْتُهُمْ أَنْفُسَهُمْ وَ إِنِ اغْتَبِطُوا بِمَا رُزِقُوا…
“…Zaista, srca uzdržljivih plaču na Svijetu ovom, čak i ako se oni smiju; i tuga njihova se uvećava, čak i ako se oni vesele. Prezir njihov prema strastima vlastitim golem je, makar im se zavidjelo na onome čime su opskrbljeni…”[4]
Prenosi se od Imama Sadika, mir neka je s njim:
إِنَّ شِيعَةَ عَلِيٍّ كَانُوا خُمْصَ الْبُطُونِ، ذُبْلَ الشِّفَاهِ أَهْلَ رَأْفَةٍ وَ عِلْمٍ وَ حِلْمٍ يُعْرَفُونَ بِالرَّهْبَانِيَّةِ فَأَعِينُوا عَلَى مَا أَنْتُمْ عَلَيْهِ بِالْوَرَعِ وَ الِاجْتِهَادِ
“Alijevi sljedbenici su uvijek živjeli gladna trbuha i isušenih usana, njihova srca bila su puna ljubaznosti, znanja i blagosti; bili su poznati po isposništvu. Zato se vi u uvjerenju svome pomozite uzdržljivošću i trudom.”
Nije naodmet ovdje napomenuti da u skladu s objašnjenjem i tumačenjem koje je doneseno za zuhd s njim ne idu obavezno ostavljanje i potpuno uzdržavanje od materijalnih zadovoljstava, ali odsustvo težnje i želje prema ljepotama Ovoga svijeta, prirodno, idu zajedno sa zadovoljavanjem s malim, samopoštovanjem i krepošću duše. Znači, kao što je ranije rečeno, moguće je zuhd postići uz postojanje bogatstva, prihoda, položaja i društvenog ugleda. (Kao što su Časni Poslanik, s.a.v.a., Sulejman, Davud, Imam Ali, hazreti Hatidža i mnogi od evlija Božijih, imajući i kraljevstvo i vlast, i raspolažući imetkom i bogatstvom, bili najveći zahidi među robovima Božijim.) Ali, obično duh zuhda zadovoljava čovjeka u granicama dostatnosti i skromnosti i zahidi sebe ne opterećuju sa više od toga i ako nešto imaju skromni su u korištenju toga i lično se time rijetko koriste, već to koriste na putu Božijem i otklanjaju potreba ljudi i drugima daju prednost nad sobom, kako Kur'an kaže:
وَ يُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَ لَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ
“…I više vole njima nego sebi, mada im je i samima potrebno…” (El-Hašr, 9)
Ustvari, zadovoljstvo je jedna od razina zuhda i poslije nje dolaze razine dobročinstva, požrtvovanosti, a posljednja je razina ostavljanje svega, osim Boga.
Gospodaru, uputi nas ka tim i takvim razinama i postajama! Amin!
[1] Mehadždžetu-l-bejda, sv. 7, str. 353; Biharu-l-anvar, bejrutsko izdanje, sv. 74, str. 80; Usuli Kafi, sv. 2, str. 127.
[2] Mehadždžetu-l-bejda, sv. 7, str. 356; Biharu-l-anvar, bejrutsko izdanje, sv. 74, str. 94, sa neznatnom razlikom.
[3] Nehdžu-l-belaga, Subhi Salih, govor 81.
[4] Isto, govor 113.
[5] Biharu-l-anvar, bejrutsko izdanje, sv. 65, str. 188.