Oprost i prelaženje preko tuđih pogrešaka još je jedna od plemenitih vrlina odgoja i pravila druženja. Jer, u društvenom životu nema mnogo onih koji nisu oštećeni po pitanju nekog prava i da im neko nije povrijedio njihovu čast. Neprekinuti tok društvenog života zasniva se na oprostu i prelaženju preko tuđih pogrešaka, jer kada bi svi ljudi bili strogi u traženju pune naknade svojih prava i ne bi prelazili ni preko najmanjih pogrešaka drugih, život bi postao veoma gorak i nestao bi duh iskrenosti i povjerenja, a uzajamno pomaganje i saradnja među njima ukazali bi se kao neostvarivi.
Oprost u Kur'anu
U brojnim primjerima u Kur'anu Časnom naređeno je da ljudi izaberu oprost kao pohvaljeni način te da, ako vide grijeh i posrnuće kod brata svoga u vjeri, pređu preko njegovih pogrešaka. Kur'an na jednom mjestu kaže:
خُذِ الْعَفْوَ وَ أْمُرْ بِالْعُرْفِ وَ أَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ
“A ti se prihvati praštanja, zahtijevaj da se dobro čini i od neznalica se okreni!” (El-A‘raf, 199)
Praštanje je jedna od osobina bogobojaznih
Tako se u sljedećem ajetu praštanje i prelaženje preko tuđih grijeha smatra osobinom bogobojaznih:
الَّذِينَ يُنفِقُونَ فِى السَّرَّاءِ وَ الضَّرَّاءِ وَ الْكَاظِمِينَ الْغَيْظَ وَ الْعَافِينَ عَنِ النَّاسِ وَ اللهُ يُحِبُّ الْمُحْسِنِينَ
“Onima koji dijele i kada su u obilju i kada su u oskudici, koji srdžbu savlađuju i koji ljudima opraštaju. A Bog zaista voli dobročinitelje.” (Ali ‘Imran, 134)
I također se kaže:
…. وَ لْيَعْفُوا وَ لْيَصْفَحُوا أَلَا تُحِبُّونَ أَن يَغْفِرَ اللهُ لَكُمْ وَ اللهُ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
“Neka im oproste i ne zamjere! Zar vam ne bi bilo drago da i vama Bog oprosti? A Bog prašta i samilostan je.” (En-Nur, 22)
وَ إِن تَعْفُوا وَ تَصْفَحُوا وَ تَغْفِرُوا فَإِنَّ اللهَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ
“A ako preko toga pređete i opravdanje prihvatite i oprostite, pa – i Bog prašta i samilostan je.” (Et-Tegabun, 181)
Odgojna tačka
Ovdje nije naodmet istaknuti jednu odgojnu tačku, a to je zajedništvo opraštanja i prihvatanja opravdanja u navedenim i drugim sličnim ajetima, iako je moguće da korištenje sinonima bude u cilju naglašavanja. Ragib Isfahani kaže: “Iako su ‘afv (عفو) i safh (صفح) istog značenja i oba termina govore o prelaženju preko grijeha drugih, ipak treba znati da je riječ safh jača u pojašnjenju ovog značenja. Jer, riječ safh pored značenja prelaženja preko tuđih grijeha u sebi sadrži i značenja “ne okrenuti se, izbjegavati i zanemariti nečiji grijeh.” Grješniku se može oprostiti nakon što bude osuđen na kaznu, ali safh znači okrenuti pogled na drugu stranu i ne obraćati pažnju na nečiji grijeh, pa ako grješnik traži oprost s njim se tako ophoditi kao da ustvari grijeh uopće nije od strane njega ni prouzročen. ‘Afv je u značenju prekrivanja, ali safh znači okrenuti pogled na drugu stranu, ne obraćati pažnju. U značenju riječi ‘afv sa pretpostavkom počinjenog grijeha, na njega se stavlja zastor i prelazi se preko njega, ali kod riječi safh grijeh se u potpunosti zanemaruje.
Kur'an Časni kaže o oprostu:
وَ جَزَاءُ سَيِّئَةٍ سَيِّئَةٌ مِّثْلُهَا فَمَنْ عَفَا وَ أَصْلَحَ فَأَجْرُهُ عَلَى اللهِ إِنَّهُ لَا يُحِبُّ الظَّالِمِينَ
“A kazna za nepravdu je uzvratiti istom mjerom. A onome koji oprosti i izmiri se njegova nagrada je kod Boga; On, uistinu, ne voli nasilnike.” (Eš-Šura, 40)
Ovdje se s pretpostavkom počinjenog grijeha i zaslužene kazne kaže: »A onome koji oprosti (‘afv) i izmiri se njegova nagrada je kod Boga. On, uistinu ne voli nasilnike.”
Ali, u vezi termina safh se kaže:
فَاصْفَحْ عَنْهُمْ وَ قُلْ سَلَامٌ
“A ti im oprosti i reci: Mir!” (Ez-Zuhruf, 89)
Znači, sa njima se ophodi pomirljivo i lijepo.
Također se kaže:
فَاصْفَحِ الصَّفْحَ الْجَمِيلَ
“…Pa ti oprosti lijepim oprostom.” (El-Hidžr, 85)
Drugim riječima: Ne kori mnogobošce zbog neznanja njihovog i nipošto im ne uzimaj za zlo grijehe i uznemiravanja njihova!
Ragib kaže: الصّفح ترك التّثريب
Safh znači proći se prekoravanja i iznošenja grješnikovog grijeha.
Kao što je Jusuf, a.s., rekao svome bratu:
لَا تَثْرَيبَ عَلَيْكُمُ الْيَوْمَ يَغْفِرُ اللهُ لَكُمْ
“…Ja vas sad neću koriti – Bog će vam oprostiti…” (Jusuf, 92)
Jusuf sebi nije dao za pravo da to oprosti nego im u oprost Božiji ulijeva nadu.[1]
Imam Riza, mir neka je s njim, u vezi plemenitog ajeta Pa ti oprosti lijepim oprostom kaže:
اَلْعَفْوُ مِنْ غَيْرِ عِتابٍ
“Safh je opraštanje bez prekoravanja.”[2]
Ukratko, stepen safh veći je od stepena ‘afv i prema kazivanju logičara, između safh i ‘afv postoji subordinirajući odnos u tom smislu da je svaki safh istovremeno i ‘afv, ali svaki ‘afv nije i safh.
[1] Slobodni prijevod riječi Ragiba Isfahanija u Mufradat, u dodatku poglavlja Opraštanje.
[2] Tefsir Burhan, sv. 2, str. 353.
