Rječnik termina logike

združenost

إجتماع

jedinstvo

إتّحاد

čestice

أدات

spoznaja, percepcija

إدراك

izuzimanje, izuzeće

إرتفاع

argumentiranje

إستدلال

traženje odgovora

إستفهام

indukcija

إستقراء

potpuna indukcija

إستقراء تام

nepotpuna indukcija

إستقراء ناقص

imenica

إسم

original, osnova

أصل

metodologija fikha

أصول الفقه

načela kvaliteta

أصول كيفيات

sredstvena nauka, propedeutika

ﺁلة

izuzeće, zabrana

إمتناع

zapovijed

      أمر

zbiljska mogućnost

      إمكان حقيقى

posebna mogućnost

      إمكان خاص

opća mogućnost

      إمكان عام

pozornost

إنتباه

poticajna složenica

      إنشاء

transformacija

      إنقلاب

prva saznanja, aksiomi

      أوّليّات

stvarajuća složenica

      إيجاد

jednostrani ugovor

إيقاع

ب

argumentacija

برهان

uzročna argumentacija

برهان لمّى

kondicionalna argumentacija

برهان إنّى

ت

konsekvenca

      تالى

različitost

      تباين

disparatnost

      تخالف

subalternacija

      تداخـل

sinonimnost

      ترادف

sud, tvrdnja

      تصديق

klasifikacija

تصنيف

pojam, predodžba

      تصوّر

kontrarnost

      تضاد

definicija

تعريف

nominalna definicija

      تعريف الإسمية

stvarna definicija

      تعريف الحقيقية

leksička definicija

      تعريف اللفظية

definiranje divizijom

      تعريف بالتقسيم

cirkularna definicija

      تعريف بالدور

opozicija suprotstavljenih pojmova

      تقابل ضدين

opozicija oprečnih ili kontradiktornih pojmova

      تقابل نقيضين

divizija, dioba

      تقسيم

sveobuhvatna dioba

      تقسيم تفصيلى

dvodioba, dihotomija

      تقسيم ثنائى

analogija

      تمثيل

žudnja

      تمني

kontradikcija

      تناقض

ج

sličnost

      جامع

obuhvatnost

      جامعي‍ّت

dijalektika

      جدل

relativna partikularija

      جزء إضافى

stvarna partikularija

      جزء حقيقى

partikularija

      جزئى

tijelo

      جسم

rastuće tijelo

      جسم نامى

isključiva rečenica

      جمله استثنائيه

rod

      جنس

rod rodova

      جنس الأجناس

dalji rod

      جنس بعيد

niži rod

      جنس سافل

viši rod

      جنس عالى

bliži rod

      جنس قريب

srednji rod

      جنس متوسط

modus

      جهت

modaliteti sudova

      جهّات قضايا

ح

dispozicija

      حال

dokaz

      حجّت

definicija

      حدّ

manji termin

      حدّ أصغر

veći termin

      حدّ أكبر

potpuna definicija

      حدّ تام

krnjava definicija

      حدّ ناص

prosta krnjava definicija

      حدّ ناقص بسيط

složena krnjava definicija

      حدّ ناقص مركب

srednji termin

      حدّ وسط

intuicija

      حدس

sudovi dobiveni neporednim dosezanjem istine, tj. intuicijom

حَدْسيّات

determinacija kvantiteta

      حَصر

razumska determinacija kvantiteta

      حَصرعقلى

stvarna i figurativna riječ

      حقيقت و مجاز

presuda, sud

      حُكم

derivacijska predikacija

      حمل إشتقاق

primarna esencijalna predikacija

حمل أوّلى ذاتى، حمل ذو هو

ustaljena tehnička predikacija

      حمل شايع صناعى

prirodna predikacija

      حمل طبعى

jednoznačna ili nederivacijska predikacija

      حمل مواطات

identična predikacija

      حمل هو هو

konvencionalna predikacija

      حمل وضعى

vremenskaapsolutna modalnost

حينيه مطلقه

خ

sluga nauka

      خادم العلوم

izjavna složenica

      خبر

retorika

      خطاب

د

stalna modalnost

      دائميّه

stalno apsolutna modalnost

      دائميّه مطلقه

znak, onaj koji ukazuje

دال

podređenost kontrarnosti

دخول در تحت تضاد

ukazivanje

      دلا لت

posljedično ukazivanje, ukazivanje po slijedu

      دلالت إلتزامى

ukazivanje po sadržini, djelimično ukazivanje

      دلالت تضمّنى

prirodno ukazivanje

      دلالت طبيعى

razumsko ukazivanje

      دلالت عقلى

ukazivanje bez riječi

دلالت غير لفظى

ukazivanje riječima

دلالت لفظي

ukazivanje po saglasnosti

      دلالت مطابقى

konvencionalno ukazivanje

      دلالت وضعى

ذ

bit

ذات

esencija, esencijalno

ذاتى

ر

kopula

رابطه

potpuna ilustracija

رسم التام

krnjava ilustracija

رسم الناقص

س

obostrano deriviran negirajući sud

      سالبة معدولة الطرفين

negirajući sud deriviranog predikata

سالبة معدولة المحمول

negirajući sud deriviranog subjekta

سالبة معدولة الموضوع

neoštećenost osjetila

سلامة حواس

neoštećenost uma

سلامة ذهنى

negiranje obiju nužnosti

سلب ضرورتين

kvantifikatori

سور

ش

poetika

شعر

sumnja

شكّ

figura

شكل

      ص

mala premisa

صُغرَى

pet logičkih vještina

      صناعات خمس

klasa

صـنـف

forma

صورت

ض

produktivni modusi

      ضروب منتج

nužna modalnost

      ضروريّة

modalnost nužna po biti subjekta

      ضروريّـة ذاتيّة

ظ

konjektura, vjerovanje

ظنّ

ع

saznavatelj, znalac, učenjak

      عالم

nemogućnost istovremene združenosti dviju kontradikcija i njihovog izuzimanja po jednom pitanju

      عدم إجتماع و إرتفاع نقيضين

nepostojanje paradoksa

      عدم شبهه

akcident

      عرض

vrsni ili opći akcident

      عرض خاص

ekstenzivni ili osobeni akcident

      عرض عام

neodvojiv akcident

      عرض لازم

evidentno neodvojiv akcident

      عرض لازم بيّن

neevidentno neodvojiv akcident

      عرض لازم غير بيّن

odvojiv akcident

      عرض مفارق

akcidentalno

      عرضى

općeprihvaćena modalnost

      عرفية عامّة

ugovor

      عقد

razum um

      عقل

neproduktivni, tj. beskorisni rezultati

      عقيم

konverzija

      عكس

konverzija negirajuće univerzalije

      عكس سالبه كليه

jednostavna konverzija

      عكس مستوى

konverzija afirmativne partikularije

      عكس موجبه جزئيه

konverzija afirmativne univerzalije

      عكس موجبه كليه

kontrapozicija

      عكس نقيض

nesaglasna konverzija kontradiktornog

      عكس نقيض مخالف

saglasna konverzija kontradiktornog

      عكس نقيض موا فق

znanje

      علم

osjetilno znanje

علم حسّى

stečeno ili posredno znanje

علم حصولى

prisutno ili neposreno znanje

      علم حضورى

imaginarno znanje

      علم خيالى

nužno ili očigledno znanje

      علم ضرورى

razumsko znanje

علم عقلى

spekulativno znanje

      عـلم نظرى

intuitivno znanje

      علم وهمى

očigledna znanja

      علوم بديهى

subordinirani pojmovi

      عموم و خصوص مطلق

interferirajućim pojmovi

      عموم و خصوص من وجه

faktori veza

      عناصر عقود

naziv

عنوان

ف

ogranak

فرع

vrsna razlika

فصل

daljnja vrsna razlika

فصل بعيد

bliža vrsna razlika

فصل قريب

prirodno stečeni sudovi

فطريّات

aktuelna modalnost

فعليّت

neumske aktivnosti

فعليّت غير عقلى

ق

referenca, modus

قرينه

član diobe

قسم

udjeli diobe

قَسِيم

modalni sudovi

قضاياى موجّهه

partikularno određeni sud

قضيه محصوره جزئيّه

univerzalno određeni sud

قضيه محصوره كليّه

sud slučajne konekcije

قضيه إتّفاقيّه

propozicija, sudovi

قضيه جـ قضايا

partikularan sud

قضيه جزئيّه

partikularno konjuktivni sud

قضيه جزئيّه متّصله

partikularno disjunktivni sud

قضيه جزئيّه منفصله

zbiljni sud

قضيه حقيقيّه

kategorički sud

قضيه حمليه

kategoričko-afirmativni sud

قضيه حمليه موجبه

aktualni sud

قضيه خارجيه

umski sud

قضيه ذهنيه

negirajući sud

قضيه سالبه

pojedinačni (individualni) sud

قضيه شخصيّه

pojedinačni konjuktivni sud

قضيه شخصيّه متّصله

pojedinačni disjunktivni sud

قضيه شخصيّه منفصله

kondicionalni sud

قضيه شرطيه

kondicionalno konjuktivni sud

قضيه شرطيه متّصله

kondicionalno disjunktivni sud

 قضيه شرطيّه منفصله

prirodni sud

قضيه طبيعيّه

antagonistički sud

قضيه عناديّه

univerzalni sud

قضيه كليه

univerzalni konjuktivni sud

قضيه كليّه متّصله

univerzalni disjunktivni sud

قضيه كليّه منفصله

disjunktivni sud sa nemogućnošću isključenja

 قضيه مانعة الخلو

kontigentno-konjuktivni sud

قضيه متّصله إتّفاقيّه

nužno konjuktivni sud

قضيه متّصله لزوميّه

određeni (kvantificirani) sud

قضيه محصوره

osoben (singularni) sud

قضيه مخصوصه

apsolutni sud

قضيه مطلقه

sud stvarne disjunkcije

قضيه منفصله حقيقيّه

neodređeni (nekvantificirani) sud

قضيه مهمله

afirmativni sud

قضيه موجبه

modalni sud

قضيه موجّهه

prosti modalni sud

قضيه موجّهه بسيط

složeni modalni sud

قضيه موجّهـه مركبه

derivirani (izvedeni) sud

قضيّه معدوله

moć imaginacije

قوه خيال

moć slikovitog predočavanja

قوه متخيله

dedukcija, silogizam

قياس

rastavljena dedukcija

قياس إستثنائى

rastavljena konjuktivna dedukcija

قياس إستثنائى إتصالى

rastavljena disjunktivna dedukcija

قياس إستثنائى إنفصالى

povezana dedukcija

قياس إقترانى

kategoričko povezana dedukcija

قياس إقترانى حملى

kondicionalno povezana dedukcija

قياس إقترانى شرطى

ك

velika premisa

كبُرَى

općeniti i partikularni pojmovi

كلّى و جـزى

umska univerzalija

كلّى ذهـنى

prirodna univerzalija

كلّى طبيعى

općenita jednoznačnica

كلّى متواطى

općenita višeznačnica

كلّى مشاكك

logička univerzalija

كلّى منطقى

univerzalije

كلّيات

kvantitet

كمّ

kvantitativnost suda, količina

كمّ ، كمّيّت

kakvoća

كيفيّت

kvalitet suda

كيفيّت

ل

pojmovi, riječi, vokabuli

لفظ جـ ألفاظ

zašto

لم

uzročno “zašto”

لم إثباتى

egzistirajuće “zašto”

لم ثبـوتى

م

opisujuće “šta”

      ماء الشارحة

materija, sadržaj

ماده

sadržaj suda

ماده قضيه

isključivost

مانعيّت

štastvo

ماهيّت

različite riječi

متباين

disparatni pojmovi

متباينان

srodni pojmovi

متجانسان

disparatne riječi

متخالفان

Sudovi koji pobuđuju slikovito predočavanje, sugestivni sudovi

مخيّلات

sinonimi

مترادف

kvanitativni, ekvipolentni, podudarni pojmovi

متساويان

analogni pojmovi

متشابهان

korelativni pojmovi

متضايفان

opozicone riječi

متقابلان

istovrsni pojmovi

متماثلان

prenesena znanja

متواترات

srednji pojmovi

متواسط

jednoznačnica

متواطى

sličnost

مثل

slične riječi

مثلان

iskustvena saznanja

مجرّبات

riječ kojoj nije jasno značenje

مجمل

osjetilni sudovi

محسوسات

atributivni predikati

محصّلة المحمول

obostrano atributivan negirajući sud

محصّله سالبه الطرفين

atributivni sud

محصّله قضيّه

pojam pomoću kojeg se izriče sud

محكوم به

pojam o kome se izriče sud

محكوم عليه

atribut, predikat

محمول

disparatne riječi

مخالفان

osobena riječ

مختص

sugestivni sudovi

مخيّلات

označeno, ono na što se ukazuje

مدلول

improviziran

مرتجل

složena riječ

مركب

potpuna složenica

مركب تام

nepotpuna složenica

مركب ناقص

priznate propozicije

مسلّمات

višeznačnica

مشاكك

saznanja stečena putem opažanja, intuicije

مشاهدات

neizvjesni, nejasni sudovi

مشبّهات

homonim, zajednička imenica

مشترك

posebno uvjetovan sud

مشروطه خاصه

općenito uvjetovana modalnost

مشروطه عامه

općepoznati sudovi, stavovi

مشهورات

objekt

مصداق

modalnost općenite apsolutnosti

مطلقه عامه

sudovi zasnovani na vjerovanju

مظنونات

značenja, ideje

معانـى

obostrano derivirajući sud

معدوله الطرفين

derivirani predikat

معدوله المحمول

definiend

معرَّف

definiens, definitiv

معرِّف

predmet spoznaje, saznavano

معلوم

sud poznanica

معلوم تصديقى

pojmovi poznanica

معلوم تصورى

neegzistirajuće značenje

معناى عدمى

egzistirajuće značenje

معناى وجودى

imenovano

معنون

pojam

معنى

sofistika ili paralogizam

مغالته

partikularni pojmovi

مفاهم جزئى

jednostavna, prosta riječ

مفرد

pojam

مفهوم

partikularan pojam

مفهوم جزى

univerzalan pojam

مفهوم كلّى

prihvaćeni sudovi

مقبولات

premisa

مقدمه

djelitelj

مقسِّم

diobena cjelina

مَقسَم

činilac

مقوِّم

konsenkvencija

ملازمه

mjerilo

ملاك

opozicija pojmova posjedovanja i neposjedovanja

ملكه و عدم ملكه

sud posebne mogućnost

ممكنه خاصه

modalnost općenite mogućnosti

ممكنه عامه

moguća modalnost

ممكنيّت

ono što se pripisuje

منسوب

ono čemu se pripisuje

منسوب إليه

logika

منطق

formalna logika

منطق صورى

sadržajna logika

منطق ماده

disjunktivni sud sa nemogućnošću združenosti

منفصله مانعة الجمع

prenesena riječ

منقول

prenesena riječ sama po sebi

منقول تعينّى

prenesena određena riječ

منقول تعيينى

obostrano atributivan afirmativni sud

موجبه محصّله الطرفين

afirmativni sud atributivnog predikata

موجبه محصّله المحمول

afirmativni sud atributivnog subjekta

موجبه محصّله الموضوع

subjekt

موضوع

atributivni subjekt

موضوع محصّله

derivirani subjekt

موضوع معدوله

sadržaji sudova

موّاد قضايا

vaga

ميزان

ن

dozivanje

نداء

četverovrsni odnosi među univerzalijama

نسبت أربع

odnos nemogućnosti

نسبت إمتناع

odnos mogućnosti

نسبت إمكان

potpuni odnos

نسبت تام

sudstveni odnos

نسبت حكميه

odnos nužnosti

نسبت وجوب

dvije kontradikcije

نقيضين

zabrana

نهي

vrsta

نوع

relativna vrsta

نوع إضافى

vrsta vrstā

نوع الأنواع

stvarna vrsta

نوع حقيقى

niža vrsta

نوع سافل

viša vrsta

نوع عالى

srednja vrsta

نوع متوسط

ه

pitanje – da li

هل

elementarno (prosto) “da li”

هل البسيطة

složeno “da li”

هل المركب

forma, oblik

هيأت

و

zbiljski bitak

وجود حـقيـقى

vanjsko-pojavni bitak

وجود خارجى

mentalni bitak

وجود ذهـنى

znanstveni bitak percipiranog

وجود علمي معلوم

pojavni bitak u spoljnjem svijetu

وجود عينى

bitak u obliku pisma

وجود كتبى

verbalni bitak

وجود لفظى

nezbiljski bitak

وجودغيرحقيقى

sud ne nužnog postojanja

وجوديّه لا ضروريّه

jedinstvo odnosa

وحدت إضافه يا نسبت

jedinstvo predikacije

وحدت حمل

jedinstvo vremena

وحدت زمان

jedinstvo uvjeta

وحدت شرط

jedinstvo potencijalnog i aktivog stanja dvaju sudova

وحدت قوّه و فعـل

jedinstvo cjeline i dijela

وحدت كلّ و جـزء

jedinstvo predikata

وحدت محمول

jedinstvo mjesta

وحدت مكان

jedinstvo subjekta

وحدت موضوع

intuicija, hipoteza, pretpostavka

وهم

imaginarni sudovi

وهميّات

ى

neosporne istine

يقنيّات

čvrsto uvjerenje

يقين