U Kur'anu Časnom ima mnogo ajeta o ovom sadržaju i u nekim od njih se bezobzirnost prema siročadi ubraja u nevjerstvo i licemjerje te se kaže:
أَ رَأَيْتَ الَّذِى يُكَذِّبُ بِالدِّينِ فَذَلِكَ الَّذِى يَدُعُّ الْيَتِيمَ
“Jesi li ti vidio onoga koji niječe Sudnji dan? To je onaj koji odbija siroče.” (El-Ma‘un, 1–2)
Na drugom mjestu se kaže:
كَلَّا بَل لَّا تُكْرِمُونَ الْيَتِيمَ وَ لَا تَحَاضُّونَ عَلَى طَعَامِ الْمِسْكِينِ
“Nije tako! Vi siročetu čast ne ukazujete, niti nagovarate jedni druge da se siromah nahrani.” (El-Fedžr, 17–18)
Još na jednom mjestu, nakon robovanja Bogu i dobročinstva ocu, majci i rodbini, ističe se važnost ljubavi i osjećajnosti prema siročadi pa se kaže:
وَ إِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَ بَنِى إِسْرَائِيلَ لَا تَعْبُدُونَ إِلَّا اللهَ وَ بِالْوَالِدَيْنِ إِحْسَاناً وَ ذِى الْقُرْبَى وَ الْيَتَامَى وَ الْمَسَاكِينِ …
“I kada smo od sinova Israilovih zavjet uzeli, da ćete samo Bogu robovati, roditeljima dobročinstvo činiti,i bližnjima i siročadi i siromasima…” (El-Bekare, 83)
A kada se nabrajaju primjeri činjenja dobrih djela, briga o siročadi navodi se nakon vjerovanja u Boga i Dan obračuna, i vjerovanja u vjerovjesnike i nebeske knjige i meleke, pa je ovo još jedan dokaz važnosti brige o siročadi.
لَّيْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَلَـكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ الْمَلآئِكَةِ وَ الْكِتَابِ وَ النَّبِيِّينَ وَ آتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِى الْقُرْبَى وَ الْيَتَامَى وَ الْمَسَاكِينَ
“Nije dobročinstvo u tome da istoku ili zapadu okrećete svoja lica, nego su dobročinitelji oni koji vjeruju u Boga, i u Onaj svijet, i u meleke, i u Knjige, i u vjerovjesnike i oni koji od imetka, premda im je srcu mio daju rodbini i siročadi i ubogima…” (El-Bekare, 177)
Također kada se navodi da je i Božiji Poslanik, s.a.v.a., bio siroče:
أَلَمْ يَجِدْكَ يَتِيمًا فَآوَى؟
“Zar te siročetom ne nađe, pa ti utočište dade.” (Ed-Duha, 6)
I potom kaže:
فَأَمَّا الْيَتِيمَ فَلَا تَقْهَرْ
“Ne vrijeđaj siroče!” (Ed-Duha, 9)
U ovim surama Bog Uzvišeni najprije napominje da je plemeniti Poslanik, s.a.v.a., bio siroče pa mu potom nalaže brigu o siročadi. Takav redoslijed uzrokovan je činjenicom da je ovaj velikan u djetinjstvu izgubio oca i majku i dobro je iskusio da siroče koje je uskraćeno za roditeljsku ljubav i nježnost više od svega ima potrebu za pažnjom i brigom. Zato se i kaže: Upravo kao što si i ti bio siroče pa smo ti dali utočište, ti također budi nježan prema siročadi i ne odbijaj ih od sebe jer si trpio bol i patnju siročeta i poznaješ bol i uznemirenost siročadi.
O boli dječice budi obaviješten,
Jer u djetinjstvu i ti si bez oca ostavljen!
U ovim ajetima navedene su dvije vrste obaveze prema siročadi:
1. ispunjavanje njihovih materijalnih potreba;
2. nadomještanje njihovih emotivnih prikraćenosti.
Jedan pogled na predaje
Do nas je došlo mnogo predaja od plemenitog Poslanika, s.a.v.a., i od Čistih Imama, mir neka je s njima. U njima se preporučuje briga o siročadi i govori se o dobrim učincima tih djela te se navještava velika nagrada za učinjeno. Mi ćemo se zadovoljiti sa navođenjem samo nekih od tih učinaka:
Ulazak u Džennet
Dragi Poslanik, s.a.v.a., rekao je:
مَنْ كَفَّلَ يَتِيماً وَ نَفَقَتَهُ كُنْتُ أَنَا وَ هُوَ فِي الْجَنَّةِ كَهَاتَيْنِ وَ قَرَنَ بَيْنَ إِصْبَعَيْهِ الْمُسَبِّحَةِ وَ الْوُسْطَى
“Onaj ko se bude starao o siročetu i osiguravao mu opskrbu bit će sa mnom u Džennetu kao ovo dvoje”, pa je sastavio svoj kažiprst i srednji prst.[1]
U drugoj predaji je rekao:
مَنْ عَالَ يَتِيماً حَتَّى يَسْتَغْنِيَ عَنْهُ أَوْجَبَ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ لَهُ بِذَلِكَ الْجَنَّةَ كَمَا أَوْجَبَ لآِكِلِ مَالِ الْيَتِيمِ النَّارَ
“Onome ko se bude starao o siročetu sve dok samostalno ne postane, Bog Uzvišeni će mu time obaveznim Džennet učiniti, kao što će Džehennem učiniti obaveznim onome ko jede imetak siročeta.”[2]
Pio si krv siročeta i hoćeš
Vrt Dženneta i sjenku tuba drveta!
Imam Sadik, mir neka je s njim, kaže:
مَنْ أَرَادَ أَنْ يُدْخِلَهُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِي رَحْمَتِهِ وَ يُسْكِنَهُ جَنَّتَهُ فَلْيُحْسِنْ خُلُقَهُ… وَ لْيَرْحَمِ الْيَتِيمَ
“Neka onaj ko želi da ga Bog Uzvišeni u milost Svoju uvede i u Džennetu nastani uljepša ćud svoju… I prema siročetu samilostan bude.”[3]
Smekšavanje srca i ispunjenje potreba
Drugi plod brige o siročadi jeste da se čovjekovo srce smekša i da će njegove potrebe biti ispunjene.
Plemeniti Poslanik, s.a.v.a., rekao je:
أ تُحِبُّ أنْ يَلينَ قَلْبُكَ وَ تُدْرِكَ حاجَتَكَ؟ إرْحَمِ الْيَتيمَ وَ امْسَحْ رَأسَهُ وَ أطْعِمْهُ مِنْ طَعامِكَ يَلينُ قَلْبُكَ وَ تُدْرِكَ حاجَتَكَ
“Da li bi volio da ti se srce smekša i da potrebu svoju ispuniš? Prema siročetu samilostan budi, po glavi ga pomiluj i svojom hranom ga nahrani, srce će ti se smekšati i potrebu svoju ćeš ispuniti.”[4]
Uzdizanje položaja i brisanje grijeha
U jednoj predaji od Plemenitog Poslanika, s.a.v.a., čitamo:
وَ الَّذي نَفْسي بِيَدِهِ لا يَلي مُسْلِمٌ يَتيمًا قَيُحْسِنَ وِلايَتَهُ وَ يَضَعَ يَدَهُ علَي رأسِهِ إلّا رَفَعهُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ بِكُلِ شَعْرَةٍ دَرَجَةً وَ كَتَبَ لَهُ بِكُلِ شَعْرَةٍ حَسَنَةً وَ مَحي عَنْهُ بِكُلِّ شَعْرَةٍ سَيِّئَةً
“Kunem se Onim u Čijoj ruci je moja duša, svakog muslimana koji bude preuzeo staranje o siročetu, pa se bude lijepo brinuo o njemu i po glavi ga milovao, Bog Uzvišeni će, za svaku vlas kose koja mu ispod ruke prođe, uzdići za jedan stepen i za svaku vlas mu po jedno dobro djelo upisati i za svaku vlas po jedan grijeh mu izbrisati.”[5]
U drugoj predaji se kaže da je jedan od drugova Božijeg Poslanika, s.a.v.a., Ibn Ebi Avfa rekao:
كُنّا جُلُوسًا عِنْدَ رَسُول اللهِ صَلَّیَ اللهُ عَلَيْهِ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ فَأتاهُ غُلامٌ فََقالَ: غُلامٌ يَتيمٌ وَ أُخْتٌ لي يَتيِمَةٌ وَ اُمٌّ لي أرْمَلَةٌ أطْعِمْنا مِمّا أطْعَمَكَ اللّهُ أعْطاكَ اللهُ مِمّا عِنْدَهُ حَتَّى تَرْضَى قالَ: ما أحْسَنَ ما قُلْتَ يا غُلامُ، إِذْهَبْ يا بَلالُ فَأتِنا بِما كانَ عِنْدَنا فَجاءَ بِواحِدَةَ وَ عِشْرِينَ تَمْرَةٌ فقالَ: سَبْعٌ لَكَ وَ سَبْعٌ لِأُخْتِكَ وَ سَبْعٌ لِاُمِّكَ فَقامَ إليهِ مُعاذُ بنِ جَبَلْ فَمَسَحَ رَأسَهُ وَ قالَ: جَبَّرَ اللهُ يُتْمَكَ وَ جَعَلَكَ خَلَفاً مِنْ أبيكَ وَكانَ مِنْ أبْناءِِ الْمُهاجِرينَ فقالَ رَسُولُ اللهُ (صَلى الله عَليهِ وَآلِهِ وَسَلَمَ): رَأيْتُكَ يا مَعاذُ وَ ما صَنَعْتَ قالَ: رَحِمْتُهُ قالَ (صَلى اللهُ عَلَيْهِ وَآلِهِ وَسَلَمَ): «لا يَلَي أَحَدٌ مِنْكُمْ يَتيمًا فَيُحْسِنُ وَلِاَيَتِهُ، وَ وَضَعَ يَدَهُ عَلَى رَأسِهِ إلّا كَتَبَ اللهُ لَهُ بِكُلِّ شَعْرَةٍ حَسَنَةً وَ مَحا عَنْهُ بِكُلِّ شَعْرَةٍ سَيِّئَةٍ، وَ رَفَعَ لَهُ بِكُلَّ شَعْرَةٍ دَرَجَةً
“Sjedili smo kod Božijeg Poslanika, s.a.v.a., kada mu je došao jedan dječak i rekao: ‘Ja sam dijete siroče i imam sestru siroče i majku udovicu. Nahrani nas onim čime je Bog tebe nahranio, Bog ti dao od onog što je kod Njega toliko da budeš zadovoljan!’ Poslanik je odgovorio: ‘Kako si to lijepo rekao, dječače!’, potom se okrenuo Bilalu i rekao: ‘Idi i donesi ono što imamo.’ Potom on sa sobom donese dvadeset i jednu hurmu. Poslanik, s.a.v.a., je rekao: ‘Sedam je za tebe, sedam za tvoju sestru i sedam za tvoju majku.’ Zatim mu je prišao Muaz ibn Džebel te ga pomilovao rukom po glavi i rekao: ‘Neka ti Bog nadoknadi to što si siroče i neka te učini dobrim nasljednikom tvoga oca!’ A otac mu je bio jedan od Iseljenika. Onda Poslanik, s.a.v.a, reče: ‘Vidio sam, Muaze, šta si učinio?’ On reče: ‘Iz samilosti prema njemu.’ Poslanik, s.a.v.a., je onda rekao: ‘Svakome od vas ko bude preuzeo staranje o siročetu, dobro se brinući o njemu i milujući ga rukom po glavi, Bog Uzvišeni će za svaku vlas kose koja mu je prošla ispod ruke po jedno dobro djelo upisati i za svaku vlas po jedan grijeh izbrisati i za svaku vlas za jedan stepen uzdići.’”[6]
Također je Poslanik, s.a.v.a., rekao:
مَنْ مَسَحَ عَلَى رأسِ يَتيمٍ كانَ لَهُ بِكُلِ شَعْرَةٍ تَمُرُّ عَلَي يَدِهُ نُورٌ يَوْمَ الْقِيامَةِ
“Ko god pomiluje siroče po glavi, za svaku dlaku koja mu prođe ispod ruke imat će na Danu Sudnjem po jedno svjetlo.”[7]
Zapovjednik pravovjernih hazreti Ali, mir neka je s njim, rekao je:
مَا مِنْ مُؤْمِنٍ وَ لَا مُؤْمِنَةٍ يَضَعُ يَدَهُ عَلَى رَأْسِ يَتِيمٍ تَرَحُّماً لَهُ إِلَّا كَتَبَ اللهُ لَهُ بِكُلِّ شَعْرَةٍ مَرَّتْ يَدُهُ عَلَيْهَا حَسَنَةً
“Svakom vjerniku ili vjernici koji iz samilosti pomiluju siroče po glavi, za svaku dlaku koja im bude prošla ispod ruke Bog će upisati po jedno dobro djelo.”[8]
[1] Kurbu-l-esnad, str. 45.
[2] Amali-l-Tusi, str. 332.
[3] Amali-l-Saduk, str. 318, medžlis 61, hadis 15.
[4] Kenzu-l-‘ummal, sv. 3, str. 169, hadis 6002.
[5] Isto, str. 175, hadis 6030.
[6] Tefsir Medžme‘u-l-bejan, sv. 10, str. 506; Tefsiru Nuri-l-sekalejn, sv. 5, str. 597.
[7] Tefsir Medžme‘u-l-bejan, sv. 10, str. 506. Ovaj hadis prenesen je i u Muhadždžetu-l-bejda,
sv. 3, str. 403 i u tefsiru Nuru-s-Sekalejn, sv. 5, str. 597.
[8] Sevabu-l-a‘mal, str. 237.