Još jedna od moralnih vrlina i znakova lijepog ponašanja i lijepog ophođenja s ljudima je posjećivanje bolesnika, koje je u svetom islamskom vjerozakonu izuzetno naglašeno. Posjećivanje bolesnika je jedno od prava koje muslimani imaju jedni kod drugih i potrebno je da sebe smatraju obaveznim u pogledu njegovog izvršavanja.
Imam Ali, mir neka je s njim, prenosi da je Božiji Poslanik, s.a.v.a., rekao:
لِلْمُسْلِمِ عَلَى أَخِيهِ ثَلَاثُونَ حَقًّا لَا بَرَائَةَ لَهُ مِنْهَا إِلَّا بِالْأَدَاءِ أَوِ الْعَفْوِ يَغْفِرُ زَلَّتَهُ وَ يَرْحَمُ عَبْرَتَهُ … وَ يَعُودُ مَرْضَتَهُ…
“Svaki musliman ima kod svoga brata trideset prava kojih se ovaj neće osloboditi, osim izvršenjem ili izuzećem: da mu pogrešku oprosti, da u žalosti njegovoj s njim suosjeća… da ga posjeti kada je bolestan.”[1]
U drugoj predaji Mu‘alla ibn Hunejs kaže: “Pitao sam Imama Sadika, mir neka je s njim: ‘Kakvo pravo ima musliman kod drugog muslimana?’ Odgovorio je:
لَهُ سَبْعُ حُقُوقٍ وَاجِبَاتٍ مَا مِنْهُنَّ حَقٌّ إِلَّا وَ هُوَ وَاجِبٌ عَلَيْهِ إِنْ ضَيَّعَ مِنْهَا شَيْئاً خَرَجَ مِنْ وِلَايَةِ اللهِ وَ طَاعَتِهِ وَ لَمْ يَكُنْ لِلَّهِ فِيهِ مِنْ نَصِيبٍ، قُلْتُ لَهُ: جُعِلْتُ فِدَاكَ وَ مَا هِيَ؟ قَالَ يَا مُعَلَّى إِنِّي عَلَيْكَ شَفِيقٌ أَخَافُ أَنْ تُضَيِّعَ وَ لَا تَحْفَظَ وَ تَعْلَمَ وَ لَا تَعْمَلَ قَالَ قُلْتُ: لَهُ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللهِ قَالَ أَيْسَرُ حَقٍّ مِنْهَا أَنْ تُحِبَّ لَهُ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ وَ تَكْرَهَ لَهُ مَا تَكْرَهُ لِنَفْسِكَ… وَ الْحَقُّ السَّابِعُ … وَ تَعُودَ مَرِيضَهُ
‘On ima sedam prava koja su obavezujuća i svako od tih prava je i njegova obaveza. Ukoliko išta od njih zapostavi, izaći će iz zaštite Božije i pokornosti Njemu, i ništa kod Boga neće imati.’ Upitao sam: ‘Žrtvovao bih za te, koja su to prava?’ Odgovorio je: ‘O Mu‘alla, zabrinut sam za tebe! Plašim se da ih nećeš zapamtiti i da ćeš ih zapostaviti, i da ćeš saznati, a da nećeš izvršavati.’ Rekao sam mu: ‘Od Boga je sva snaga!’ Rekao je: ‘Najlakše od ovih prava je da mu želiš ono šta želiš i sebi, i da mu ne želiš ono šta ne želiš ni sebi… A sedmo pravo je da ga posjetiš kada je bolestan.’”[2]
Isto tako, u drugoj predaji prenosi Imam Sadik, mir neka je s njim, od svojih plemenitih predaka, da je Časni Poslanik, s.a.v.a., rekao:
لِلْمُؤْمِنِ عَلَى الْمُؤْمِنِ سَبْعَةُ حُقُوقٍ وَاجِبَةٍ مِنَ اللهِ عَزَّ وَ جَلَّ … وَ أَنْ يَعُودَهُ فِي مَرَضِهِ
“Vjernik kod vjernika ima sedam prava koja su kod Boga Uzvišenog obavezna… I jedno od njih je da ga posjeti kada je bolestan.”[3]
Od Plemenitog Poslanika, s.a.v.a., prenosi se da je rekao:
مِنْ حَقِّ الْمُسْلِمِ عَلَى الْمُسْلِمِ إذا لَقِيهُ أنْ يُسَلِمَ عَلَيْهِ وَ إذا مَرِضَ أنْ يَعُودَهُ وَ إذا ماتَ أنْ يُشَّيِعَ جِنازَتَهُ
“Jedno od prava muslimana kod drugog muslimana je da ga pozdravi kada ga sretne, da ga posjeti kada se ovaj razboli i da mu klanja dženazu kada ovaj umre.”[4]
Nagrada za posjećivanje bolesnika
O nagradi za posjećivanje bolesnika također se prenose brojne predaje, od kojih ćemo navesti nekoliko primjera.
Imam Riza, mir neka je s njim, rekao je:
أَيُّمَا مُؤْمِنٍ عَادَ أَخَاهُ فِي مَرَضِهِ فَاِنْ كانَ حِينَ يُصْبِحُ شَيَّعَهُ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ فَإِذَا قَعَدَ عِنْدَهُ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ وَ اسْتَغْفَرُوا لَهُ حَتّي يُمْسِيَ وَ إنْ كانَ مَسَاءً كَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِكَ حَتَّى يُصْبِحَ
“Svakog vjernika koji posjeti svoga bolesnog brata, ako to bude ujutro, prati sedamdeset hiljada meleka. Pa kada sjedne kod njega na nj se spusti milost Božija, a meleci oprost za njega traže sve dok se ne smrkne. A ako to bude uvečer, slijedi mu isto sve dok ne svane.”[5]
U drugoj predaji čitamo da je Božiji Poslanik, s.a.v.a., rekao:
أَيُّمَا مُؤْمِنٍ عَادَ مَرِيضًا خَاضَ فِي الرَّحْمَةِ فَإِذَا قَعَدَ عِنْدَهُ اِسْتَنْقَعَ فِيهَا فَإِذَا عَادَهُ غُدْوَةً صَلَّى عَلَيْهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ إِلَى أَنْ يُمْسِيَ وَ إِنْ عَادَهُ عَشِيَّةً صَلَّى عَلَيْهِ سَبْعُونَ أَلْفَ مَلَكٍ حَتَّى يُصْبِحَ
“Koji god vjernik krene u posjetu bolesniku zagazi u milost Božiju, a kada sjedne kod njega, sav se u nju zagnjuri. Pa ako ga posjeti ujutro, sedamdeset hiljada meleka mole za njega sve dok se ne smrkne, a ako ga posjeti uvečer, sedamdeset hiljada meleka mole za njega sve dok ne svane.”[6]
Božiji Poslanik, s.a.v.a., rekao je:
إذا عادَ الرَّجُلُ أخاهُ الْمُسْلِمَ مَشيَ في خُرافَةِ الْجَنَّةِ حَتَّي يَجْلِسَ فَاِذا جَلَسَ غَمَرَتْهُ الرَّحْمَةُ فَاِنْ كانَ غُدْوَةً صَلي عَلَيْهِ سَبْعُونَ ألْفَ مَلَكٍ حَتَّي يُصْبِحَ
“Kada čovjek krene u posjetu bratu muslimanu korača kroz ubrano voće džennetsko, sve dok ne sjedne, pa kada sjedne, milost Božija ga preplavi. Bude li to učinio ujutro, sedamdeset hiljada meleka će ga blagosiljati sve dok ne svane novi dan.”[7]
Sejjid Radi, Bog mu se smilovao, također prenosi predaju od Poslanika Božijeg, s.a.v.a., o istom:
مَنْ عَادَ مَرِيضًا لَمْ يَزَلْ يَخُوضُ الرَّحْمَةَ حَتَّى يَجْلِسَ فَإِذَا جَلَسَ اُغْتُمُسَ فِيهَا
“Ko krene u posjetu bolesniku, stane gaziti u milost Božiju sve dok ne sjedne, pa kada sjedne, sav se u nju zagnjuri.”[8]
Od drugova Poslanika trgovac jedan oboli
I on u bolesti toj poput strune se stanji.
Mustafa mu dođe u posjetu,
Jer narav mu sva blagost i plemenitost bi.
U tvom posjećivanju bolesnika ima koristi,
Korist toga opet tebi će se vratiti![9]
Posjećivanje bolesnika kao način ispunjenja potrebe
Plemeniti Poslanik, s.a.v.a., rekao je:
يُعَيِّرُ اللهُ عَزَّ وَ جَلَّ عَبْدًا مِنْ عِبَادِهِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَيَقُولُ: عَبْدِي! مَا مَنَعَكَ إِذَا مَرِضْتُ أَنْ تَعُودَنِي فَيَقُولُ سُبْحَانَكَ سُبْحَانَكَ أَنْتَ رَبُّ الْعِبَادِ لَا تَأْلَمُ وَ لَا تَمْرَضُ فَيَقُولُ مَرِضَ أَخُوكَ الْمُؤْمِنُ فَلَمْ تَعُدْهُ وَ عِزَّتِي وَ جَلَالِي لَوْ عُدْتَهُ لَوَجَدْتَنِي عِنْدَهُ ثُمَّ لَتَكَفَّلْتُ بِحَوَائِجِكَ فَقَضَيْتُهَا لَكَ وَ ذَلِكَ مِنْ كَرَامَةِ عَبْدِيَ الْمُؤْمِنِ وَ أَنَا الرَّحْمَنُ الرَّحِيمُ
“Na Sudnjem danu Bog Uzvišeni će prekoriti jednog od robova Svojih, govoreći mu: ‘O robe Moj! Šta te je spriječilo da me posjetiš kad sam bolestan bio?’ On će reći: ‘Uzvišen Si Ti, Uzvišen Si Ti! Ti Si Gospodar robova Svojih, ne dotiče Te bol niti se razbolijevaš!’ On će tada reći: ‘Razbolio se tvoj brat vjernik, a ti ga nisi posjetio. Tako Mi Časti i Uzvišenosti Moje, da si ga posjetio, Mene bi kod njega zatekao, zatim bih Ja na Se tvoje potrebe preuzeo, pa bih ti ih onda ispunio, i sve to u čast robu Mome vjerniku, a Ja sam Milosnik Svemilosni!’”[10]
Dželaludin Rumi je ovu predaju pretočio u stih, s tom razlikom što kaže da je to Bog Uzvišeni objavio Musau, a.s. Tako je prvi dio predaje uobličio u stihove pod naslovom Zašto me nisi posjetio:
Od Istinitog Musau ovaj prijekor dođe:
“O ti, što izlazak Mjeseca iz džepa vidje!
Božanskom svjetlošću sam te obasjao,
Ja, Istiniti, razboljeh se,a nisi me posjetio!”
Rekao je: “Uzvišen Si, od štete Čist Si Ti,
Kakva je ovo zagonetka, Gospodaru, odgonetni je!”
Opet mu reče: “Ja sam bolan
Jer nisi pitao iz plemenitosti!”
Reče: “Gospodaru, ti mane nikakve nemaš
Razum se izgubio, ovaj čvor razveži!”
Reče: “Svakako, o robe odabrani,
Bolest njegova je i Moja, dobro gledaj ti!
Ozdravljenje njegovo ozdravljenje je i Moje,
Bol njegova je bol Moja!”
Ko god hoće da se druži s Bogom
On sjeda kod evlija.[11]
Jedna dova iz Sahife
I upravo zbog važnosti ove teške obaveze i prava Imam Sedždžad, mir neka je s njim, onda kada spominje svoje susjede i prijatelje od Uzvišenog Boga moli da im podari pomoć da posjećuju svoje bolesne i s tim u vezi kaže:
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، وَ تَوَلَّنِي فِي جِيرَانِي وَ مَوَالِيَّ الْعَارِفِينَ بِحَقِّنَا، وَ الْمُنَابِذِينَ لِأَعْدَائِنَا بِأَفْضَلِ وَلَايَتِكَ. (2) وَ وَفِّقْهُمْ لِإِقَامَةِ سُنَّتِكَ، وَ الْأَخْذِ بِمَحَاسِنِ أَدَبِكَ فِي إِرْفَاقِ ضَعِيفِهِمْ، وَ سَدِّ خَلَّتِهِمْ، وَ عِيَادَةِ مَرِيضِهِمْ…..
“Bože,
blagoslovi Muhammeda i čeljad njegovu,
i pomozi mi najboljom pomoći Svojom u dužnostima mojim prema
susjedima i prijateljima mojim, koji priznaju pravo naše,
i suprotstavljaju se neprijateljima našim!
Daj im uspjeha u vršenju zakona Tvoga
i slijeđenju ljepota učtivosti Tvoje
u blagom postupanju sa slabim svojim,
u ispunjenju potreba svojih,
i posjećivanju bolesnih svojih…”[12]
[1] Biharu-l-anvar, bejrutsko izdanje, sv. 71, str. 236.
[2] Usuli Kafi, sv. 2, str. 169, hadis 2.
[3] Biharu-l-anvar, bejrutsko izdanje, sv. 71, str. 222; Amali-l-Saduk, str. 36, medžlis 9, hadis 2.
[4] Mekarimu-l-ahlak, bejrutsko izdanje, str. 359.
[5] Isto, str. 361.
[6] Biharu-l-anvar, bejrutsko izdanje, sv. 78, str. 225.
[7] Kenzu-l-‘ummal, sv. 9, str. 91, hadis 25125.
[8] El-Mudžazatu-n-nebevijje, sv. 2, str. 250.
[9] Mesnevija, dio drugi, str. 300.
[10] Sefinetu-l-bihar, sv. 2, str. 534. i 535; Mekarimu-l-ahlak, bejrutsko izdanje, str. 360, sa neznatnim razlikama.
[11] Mesnevija, dio drugi, str. 300–301.
[12] Sahifa Sedždžadijja, dova 26.